Menu
Men schat dat er tegenwoordig meer dan een miljard miljard insecten op aarde zijn, die een biomassa vertegenwoordigen die veel groter is dan die van alle landdieren, inclusief de mens. We weten nu hoe essentieel insecten zijn voor het leven, vooral bestuivers, die bijdragen tot de seksuele voortplanting van 80% van de bloeiende planten in de wereld, waaronder veel voedingsgewassen. Minder bekend zijn de buitengewone en inspirerende kwaliteiten die zij in hun dagelijks leven aan de dag leggen.
De verdiensten van mieren zijn vaak geprezen, hun intelligentie op individuele schaal (richtingsgevoel, doorzettingsvermogen bij obstakels) en op collectieve schaal (vermogen om te anticiperen op gebeurtenissen, te beginnen met de winter...). In de categorie "sociale insecten" vertonen bijen ook ongelooflijke talenten.
Dankzij de etholoog Karl von Frisch weten we dat bijen met elkaar communiceren door middel van uitgebreide "dansen" (voor de ontdekkingsreizigers gaat het erom de details van hun vruchtbare omzwervingen door te geven aan de rest van de kolonie).
De esthetiek van de bijenkasten, met hun perfect zeshoekige cellen, laat zien dat ze ook briljante architecten zijn, in staat tot een regelmaat die zeldzaam is in de dierenwereld; bovenal slagen ze erin de beschikbare opslagruimte te optimaliseren en tegelijkertijd te besparen op bouwmaterialen.
Recent gepubliceerd onderzoek laat zien hoe bijen omgaan met bouwuitdagingen. Want niet elk terrein is geschikt om een perfecte bijenkorf te bouwen... en dat dwingt bijen om zich voortdurend aan te passen. Ze zijn in staat om de grootte, vorm en zelfs helling van de cellen aan te passen, met behoud van regelmatige patronen en dus de harmonie van de structuur.
Nog fascinerender is het anticipatievermogen dat de bijen tijdens het bouwproces aan de dag leggen. Omdat ze moeilijkheden op voorhand signaleren, passen ze gaandeweg de nodige aanpassingen aan om een grote revisie te vermijden.
Tijdens zijn korte leven voert de bij allerlei taken uit in en rond de bijenkorf. Sommige zijn stereotiep (zoals het verzamelen van voedsel of het schoonmaken van de korf), d.w.z. dat een stimulus (visueel, olfactorisch) voldoende is om ze te activeren. In andere gevallen past de bij zijn gedrag aan om te kunnen navigeren in een voortdurend veranderende omgeving, met name wanneer hij op zoek gaat naar voedsel, soms kilometers ver van huis.
Recente studies tonen de omvang aan van de cognitieve vaardigheden die de bij nodig heeft tijdens het verzamelen van voedsel, om zich in de ruimte te kunnen oriënteren en de soorten bloemen te onthouden. Karl von Frisch was de eerste die een methode definieerde voor het ontcijferen van het zogenaamde "floral constancy"-gedrag van bijen, d.w.z. hun vermogen om de kenmerken van bloemen met nectar te behouden.
Andere studies tonen aan dat bijen ook vormen, en met name landschappen, kunnen onderscheiden, ondanks hun slechte gezichtsvermogen. Net als mensen, die functioneren door categorisering, lijken zij een uitgebreide cognitieve verwerking van hun visuele omgeving te gebruiken. In het bijzonder zouden zij de symmetrie van voorwerpen kunnen detecteren, of deze kunnen groeperen volgens de relatie die er tussen hen bestaat (zoals "identiek aan", "in hetzelfde aantal als" of "boven"). Met andere woorden, ze kunnen abstract zijn.
We kunnen nog zoveel leren van bijen. Zoals de meeste insecten verdwijnen ze echter in duizelingwekkende proporties, zonder dat er veel aandacht aan wordt besteed. In de afgelopen jaren is in talloze studies gewaarschuwd voor de achteruitgang van deze soort, waarvan de oorzaken bekend zijn: veranderingen in het grondgebruik, intensieve landbouw, bestrijdingsmiddelen, introductie van soorten, verstedelijking en natuurlijk vervuiling (met name lichtvervuiling).
Hen beschermen betekent de essentiële taken beschermen die zij dagelijks uitvoeren... en ons de kans geven te leren van hun vele talenten.
